Εισαγωγή
Είναι γνωστό στους επαγγελματίες υγείας και στους ερευνητές ότι το πολυπαραγοντικό και πολυαίτιο φαινόμενο της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών έχει επιπτώσεις, τόσο στο ψυχοσωματικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο ζωής του χρήστη.
Ο γενικός όρος "Κοινωνική Επανένταξη" σηματοδοτεί τη διαδικασία μετάβασης του χρήστη σε μια ομαλότερη και καλύτερα προσαρμοσμένη κοινωνική ζωή, από αυτή που πιθανόν να είχε πριν και κατά τη διάρκεια της εξάρτησης. Θα μπορούσε κανείς να σχολιάσει ίσως ότι γι' αυτό το λόγο ο όρος "Κοινωνική Ένταξη" θα ήταν πιο δόκιμος. Ανεξαρτήτως της ονομασίας όμως, η διαδικασία της κοινωνικής επανένταξης παραμένει το ίδιο πολύπλευρη, σταδιακή και συχνά επίπονη για το άτομο που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της υγείας και της ευημερίας του ίδιου και της οικογένειας του, έχοντας περάσει μέσα από τη δοκιμασία των ναρκωτικών.
Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο (ΕΚΠΝΤ) αναγνωρίζει την κοινωνική επανένταξη ως ανταπόκριση στο ευρύτερο πρόβλημα του κοινωνικού αποκλεισμού, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να αποτελεί την αιτία αλλά και το αποτέλεσμα της εξάρτησης. Νομικά και οικονομικά προβλήματα, σύγκρουση με τις αρχές, απόλυση από την εργασία, εκμετάλλευση, αλλοτρίωση και κοινωνικό στίγμα: η σταδιακή αλλά σταθερή περιθωριοποίηση είναι μια σκληρή πραγματικότητα για το χρήστη. Γι αυτό το λόγο, η κοινωνική επανένταξη είναι μια παρέμβαση που στοχεύει στην ευρύτερη ένταξη του ατόμου στην κοινωνία, κατά κύριο λόγο μέσω της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και της εξεύρεσης στέγης. Αν και η παρέμβαση αυτή μπορεί να λάβει ψυχοκοινωνικό χαρακτήρα, δεν ταυτίζεται με τη θεραπεία, γιατί περιλαμβάνει πρακτικές και στοιχεία που δεν είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη σωματική και ψυχική υγεία ή την ιατρική κατάσταση. Για παράδειγμα, η επιχορηγημένη εργοδότηση είναι μια πρακτική κοινωνικής επανένταξης πρώην χρηστών και είναι μέτρο καθαρά κοινωνικής πολιτικής.
Παραδοσιακά, η κοινωνική επανένταξη γινόταν έπειτα από την επιτυχή ολοκλήρωση της θεραπείας απεξάρτησης, όμως όλο και περισσότερο θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνει ένα ποικίλο φάσμα παρεμβάσεων, που αρμόζει να γίνουν σε οποιοδήποτε στάδιο της θεραπευτικής διαδικασίας. Η επαγγελματική κατάρτιση και η απόκτηση γνώσεων, η ενίσχυση των κοινωνικών δεξιοτήτων, τα μέτρα διευκόλυνσης και προώθησης της εργοδότησης και βελτίωσης της στέγασης, αυτές καθώς και άλλες ενέργειες, εμπίπτουν στον τομέα της κοινωνικής επανένταξης.
Στην περίπτωση της κοινωνικής επανένταξης αποφυλακισθέντων, η στενή συνεργασία μεταξύ των φορέων υγείας, δικαιοσύνης και κοινωνικής πρόνοιας μπορεί να διασφαλίσει την κατάλληλη περίθαλψη για εξαρτημένα άτομα εντός της φυλακής και την ομαλή μετάβαση τους στην κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζονται και χαμηλότερα ποσοστά επανάληψης των αδικημάτων.
Αν και στις πλείστες χώρες παγκόσμια η διαδικασία της κοινωνικής επανένταξης περιορίζεται σε έκταση και αποτελεσματικότητα αναλόγως των οικονομικών δυνατοτήτων του εκάστοτε κράτους, εντούτοις παραμένει ένα σημαντικό στοιχείο του όποιου επιτυχούς σχεδίου περίθαλψης των χρηστών. Επιπρόσθετα αποτελεί απαραίτητο μέρος των στρατηγικών ενάντια στις εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως διαφαίνεται από τα Ευρωπαϊκά Σχέδια Δράσης για τα ναρκωτικά 2005 - 2008 (στόχος 11) και 2009 - 2012 (στόχος 7). Τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. μέσω των σχεδίων αυτών δεσμεύονται να παρέχουν βελτίωση της πρόσβασης στα προγράμματα αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης και επέκταση του πεδίου εφαρμογής τους, με ιδιαίτερη προσοχή στις εξιδεικευμένες (κοινωνικές, ψυχολογικές, ιατρικές) υπηρεσίες για τους νέους που χρησιμοποιούν ναρκωτικά.
Η κατάσταση στην Κύπρο
Στην Κύπρο οι μεταβλητές του κοινωνικού αποκλεισμού για το 2008 απέδειξαν ότι η ανεργία ανάμεσα στους χρήστες κυμαίνεται περίπου στα ίδια επίπεδα με την Ευρώπη (περίπου 40%). Παρόμοιο με τα ευρωπαϊκά επίπεδα είναι και το γεγονός ότι τα δύο τρίτα περίπου των ανέργων χρηστών έχουν ολοκληρώσει μόνο το δημοτικό σχολείο. Η μόνη μεταβλητή που που φαίνεται να διαφέρει όσον αφορά τα κυπριακά δεδομένα, είναι το ποσοστό των αστέγων χρηστών, το οποίο είναι αρκετά χαμηλότερο (μόλις 3%) σε σύγκριση με το 10% της Ε.Ε. Το γεγονός αυτό ίσως σχετίζεται με το ότι ο ένας στους δύο Κύπριους χρήστες διαμένει στη γονική οικία. Τα δεδομένα, όμως, αυτά δεν μπορούν να αποτελέσουν βάση για στερεά συμπεράσματα, εφόσον πηγάζουν από ένα μικρό και κατά πάσα πιθανότητα επιλεκτικό δείγμα των Κυπρίων χρηστών.
Τα μέτρα κοινωνικής επανένταξης αποτέλεσαν ήδη στόχο της Εθνικής Στρατηγικής του Αντιναρκωτικού Συμβουλίου Κύπρου κατά την περίοδο 2004 - 2008 και η σημασία των μέτρων αυτών επικυρώνεται με τη συμπερίληψη τους στη νέα Εθνική Στρατηγική 2009 - 2012, όπου ο στόχος 2.2(5) δηλώνει απαραίτητη τη "διασφάλιση της στήριξης των ατόμων που βρίσκονται στο στάδιο της κοινωνικής επανένταξης" Η έμφαση της εθνικής στρατηγικής σε αυτό τον τομέα στρέφεται στην παροχή οικονομικής βοήθειας και στην επαγγελματική και εργασιακή κατάρτιση για αποκατάσταση των χρηστών.
Ένα σημαντικό μέτρο ενίσχυσης των Κυπρίων χρηστών για την επανένταξη τους είναι ο Νόμος 52 (ΙΙ)/2005, ο οποίος εξουσιοδοτεί το Τμήμα Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων να παρέχει οικονομική βοήθεια σε χρήστες που βρίσκονται στο στάδιο της επανένταξης. Το σχέδιο που θεσμοθετεί ο νόμος αυτός καλύπτει τους δικαιούχους με οικονομική βοήθεια για το ενοίκιο τους για ένα έτος και ειδικό επίδομα για αγορά επίπλων, καθώς και για άλλα έξοδα, όπως δίδακτρα για τριτοβάθμια εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση. Το 2008, 14 άτομα έτυχαν της βοήθειας αυτής, λαμβάνοντας συνολικά 26,832.59. Η οικονομική ενίσχυση του σχεδίου παροχής είναι επιπρόσθετη προς τα υπόλοιπα επιδόματα που τυχόν δικαιούται ο εκάστοτε χρήστης.
Όπως και σε πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη - μέλη, ούτε στην Κύπρο υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα για την επαγγελματική και εργασιακή αποκατάσταση των πρώην χρηστών. Ορισμένα εξαρτημένα άτομα όμως, έτυχαν το 2008 εργασιακής αποκατάστασης μαζί με άλλες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στα πλαίσια του σχεδίου των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας για την επαγγελματική κατάρτιση και προώθηση των ληπτών δημοσίου βοηθήματος στην εργασία. Επίσης, ειδικές κατηγορίες ευάλωτων ομάδων, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών, τυγχάνουν προτεραιότητας σε ότι αφορά την πρόσληψη σε έκτακτες ωρομίσθιες και εποχιακές κυβερνητικές θέσεις εργασίας.
Αν και τα πλείστα θεραπευτικά κέντρα στην Κύπρο συμπεριλαμβάνουν ορισμένες παρεμβάσεις που εμπίπτουν στον τομέα της κοινωνικής επανένταξης, το 2008 λειτούργησαν συγκεκριμένα 4 προγράμματα επανένταξης: της Θεραπευτικής Κοινότητας "Αγία Σκέπη", της θεραπευτικής κοινότητας "Πυξίδα", του προγράμματος "Πλοηγός" και το επανενταξιακό τμήμα του προγράμματος "Τόλμη". Δύο από τα προγράμματα αυτά εμπίπτουν στον μη κυβερνητικό τομέα: η Αγία Σκέπη και η Τόλμη, ενώ τα άλλα δύο είναι κρατικά. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι στο πρόγραμμα "Αγία Σκέπη" λειτούργησε ξενώνας από το 2008, όπου τα μέλη του προγράμματος μπορούν να διανυκτερεύσουν. Τα υπόλοιπα προγράμματα κοινωνικής επανένταξης λειτουργούν επί εξωτερικής βάσεως. Ένας βασικός στόχος είναι τα άτομα να αποκτήσουν σταθερή εργασία μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος. Το 2008, 28 άτομα συνολικά από όλα τα προγράμματα πέτυχαν το σκοπό αυτό.
Το ΕΚΤΕΠΝ Κύπρου, σε μια προσπάθεια να ερευνήσει την εμπειρία των Κυπρίων χρηστών που βρίσκονται στο στάδιο της κοινωνικής επανένταξης, συγκρότησε ομάδα εστίασης (focus group) με μέλη ενός επανενταξιακού προγράμματος (Ν=6, με ηλικίες 24 - 48 ετών). Όταν ρωτήθηκαν για τα βιώματα τους, οι συμμετέχοντες αναφέρθηκαν σε αρκετούς τομείς της ζωής τους όπου δοκιμάζονται, όπως την κοινωνική προκατάληψη, την έλλειψη υποδομών, τις οικονομικές δυσκολίες ενός πρώην χρήστη, τα οικογενειακά προβλήματα και τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής. Χαρακτηριστική είναι η εμπειρία απόρριψης και απόλυσης από εργοδότες, όταν μαθαίνουν λεπτομέρειες του ιστορικού του πρώην χρήστη, ενώ χαρακτηριστική επίσης είναι η δήλωση ότι η μεγαλύτερη πηγή βοήθειας στη ζωή του χρήστη για την επανένταξη είναι η στήριξη από στενούς συγγενείς, όπως γονείς και συντρόφους.
Συμπεράσματα
Παρόλο που τόσο η Ευρωπαϊκή Στρατηγική όσο και οι Εθνικές Στρατηγικές για τα ναρκωτικά αναγνωρίζουν τη σημασία της κοινωνικής επανένταξης των χρηστών ως αναπόσπαστο μέρος της σφαιρικής ανταπόκρισης στο φαινόμενο της τοξικοεξάρτησης και του κοινωνικού αποκλεισμού των χρηστών, η πραγματική διαθεσιμότητα των υπηρεσιών κοινωνικής επανένταξης είναι περιορισμένη.
Αυτό γίνεται πιο έντονα φανερό όταν αναλογιστεί κανείς πως πολλές παρεμβάσεις αυτού του τύπου δε γίνονται μόνο για τους νυν και πρώην χρήστες, αλλά για μια μεγάλη ομάδα ατόμων με διαφορετικές ανάγκες. Αυτό δυσκολεύει επίσης την καταμέτρηση της αποτελεσματικότητας της κοινωνικής επανένταξης, ειδικά για τους χρήστες. Επίσης, έχει γίνει αντιληπτό ότι η αξιολόγηση της κοινωνικής επανένταξης που βασίζεται σε δείκτες όπως το επίπεδο χρήσης, τα πρότυπα κατανάλωσης και η βελτίωση της ψυχικής και της σωματικής υγείας, δεν υποδεικνύει με τρόπο επαρκή την πραγματική ένταξη του χρήστη στην κοινωνία. Αν και αναμφίβολα είναι σημαντικοί οι δείκτες αυτοί ως προϋποθέσεις για την κοινωνική επανένταξη, δυστυχώς η τελική ενσωμάτωση του χρήστη στο κοινωνικό σύνολο συχνά αποτυγχάνει, βάσει της εκτίμησης του ΕΚΤΕΠΝ.
Η Κυπριακή πραγματικότητα μοιάζει να αντικατοπτρίζει την εκτίμηση αυτή, με παρόμοια δεδομένα όπως και στα άλλα κράτη - μέλη της Ε.Ε. Η κοινωνική επανένταξη αναγνωρίζεται και στην Κύπρο ως αναπόσπαστο μέρος της Εθνικής Στρατηγικής 2009 - 2012 και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό είναι μόνο η αρχή των όσων γίνονται και των όσων πρέπει να γίνουν, για την επιτυχή ένταξη και αποκατάσταση του πρώην χρήστη στην Κυπριακή κοινωνία. Η επιτυχής κοινωνική επανένταξη διασφαλίζει με τη σειρά της την προστασία τόσο του ατόμου, όσο και του κοινωνικού συνόλου, από τα περιστατικά υποτροπής.
Introduction
It is well known to health professionals and researchers that multicause and multifactorial phenomenon of drug use affects both the psychosomatic and the social life of the user.
The general term "social reinsertion" marks the transition of the user in a smoother and better adjusted social life than you might have before and during the dependency. One could comment that perhaps for this reason the term "Social Inclusion" would be more appropriate. Whatever the name, however, the process of reintegration remains the same multi-faceted, progressive and often painful for the person who seeks to restore health and wellbeing of himself and his family, having gone through the test drugs.
The European Monitoring Centre (EMCDDA) recognizes the social reintegration as a response to the wider problem of social exclusion, which in turn may be the cause but the result of addiction. Legal and financial problems, conflicts with authorities, dismissal from work, exploitation, alienation and stigma: the gradual but steady marginalization is a harsh reality for the user.For this reason, the rehabilitation is an intervention aimed at the wider membership of the individual in society, primarily through education, training and finding housing. Although this intervention may take psychosocial nature, not the same treatment, because it includes practical and information not directly related to physical and mental health or medical condition. For example, subsidized employment is a practical social reintegration of former users and is a purely social policy.
Traditionally, the rehabilitation was done after the successful completion of drug treatment, but is increasingly considered to include a diverse range of interventions, which must be done at any stage of the healing process. The training and knowledge, strengthening social skills, measures to facilitate and promote employment and improve housing, these and other activities within the field of social reintegration.
In the case of reintegration apofylakisthenton, close collaboration between health and social justice can ensure appropriate treatment for addicts in prison and a smooth transition into society.Thus assured and lower rates of recurrence of crime.
Although in most countries worldwide process of social reintegration is limited in scope and effectiveness depending on the economic potential of each state, it remains an important element of which a successful care plan users. Additionally an essential part of strategies against addictive substances, as seen from the European Action Plans on Drugs 2005 - 2008 (target 11) and 2009 - 2012 (objective 7). The countries - members of EUthrough these projects are committed to providing better access to rehabilitation programs and social rehabilitation and expansion of their scope, with special attention to our specialized (social, psychological, medical) services for young people who use drugs.
The situation in Cyprus
In Cyprus, the variables of social exclusion for 2008 showed that unemployment among users is around the same level as Europe (approximately 40%). Similar to the European level is the fact that two-thirds of unemployed users have completed only primary school. The only variable that seems to differ regarding the Cyprus data, the percentage of the homeless users, which is quite low (only 3%) compared with 10% of EU This is perhaps related to that one in two users Cypriots living in the parental home. The data, however, may not be the basis for solid conclusions, if derived from a small and probably selective sample of Cypriot users.
The social reintegration measures have already targeted the National Strategy of the Cyprus Anti-Drugs Council during the period 2004 - 2008 and the importance of these measures confirmed by their inclusion in the new National Strategy 2009 - 2012, where the objective 2.2 (5) states need to " ensure support for people undergoing reintegration "The focus of the national strategy in this area is focused on providing financial assistance and vocational and occupational training for rehabilitation of users.
An important measure to strengthen the Cypriots users to reintegrate them is the Law 52 (II) / 2005, which authorizes the Department of Labour Ministry of Labour and Social Insurance to provide financial assistance to people undergoing rehabilitation.The plan establishes the law covers beneficiaries with financial assistance for rent for a year and a special allowance to purchase furniture and other costs such as tuition fees for higher education and vocational training. In 2008, 14 people have received such assistance, taking a total of 26,832.59. Financial support for the project is in addition to other benefits that may be entitled to the individual user.
As in many other European countries - members, either in Cyprus there are specific measures for vocational rehabilitation and employment of former users. Some addicts, however, received the 2008 restoration work along with other vulnerable groups under the project of Social Services for training and promotion of public assistance recipients to work. Furthermore, specific categories of vulnerable groups, including users receive priority when it comes to recruiting exceptional hourly and seasonal government jobs.
Although numerous treatment centers in Cyprus, including some contributions within the field of social reintegration, in 2008, served 4 specific rehabilitation programs: the Therapeutic Community "St. Skepi" therapeutic community "Compass", the "Navigator" and epanentaxiako part of the "Bold". Two of these programs fall under the non-government sector: the Bible, who protects and courage, while the other two are public. It is worth mentioning that in the "Holy roof" guesthouse operated since 2008, where program members can stay overnight. Other programs of social rehabilitation work on an external basis. A key goal is for people to get steady work to complete the program. In 2008, a total of 28 people from all programs have achieved this purpose.
The Cyprus Cyprus Focal Point in an attempt to investigate the user experience of Cypriots in the process of reintegration schemes, set up a focus group with members of a reintegration program (N = 6, ages 24 to 48 years). When asked about their experiences, the participants were reported in several areas of their lives where they are tested, such as social prejudice, lack of infrastructure, the financial difficulties of a former user, family problems and difficulties of everyday life. Typical is the experience of rejection and dismissal by employers, when they learn details of the history of former users, while also typical is the statement that the biggest source of aid in the life of the user for reintegration is supported by close relatives such as parents and partners.
Conclusions
Although both the European strategies and national drug strategies recognize the importance of social rehabilitation of users as an integral part of the global response to the phenomenon of drug addiction and social exclusion of users, the actual availability of social reintegration is limited.
This is more strongly evident when one considers that many interventions of this type are not only for current and former users, but a large group of people with different needs. This also complicates the measurement of the effectiveness of social reintegration, especially for users. Also, it has become clear that the evaluation of social reintegration, based on indicators such as level of use, consumption patterns and improved mental and physical health, it indicates how adequately the effective integration of the user community. Although undoubtedly important indicators such as conditions for social reintegration, unfortunately the final integration of the user community often fails, by assessing Cyprus Focal Point.
The Cypriot reality seems to reflect that assessment, with similar data as in other countries - EU members The rehabilitation is recognized and Cyprus as part of the National Strategy 2009 - 2012 and there is no doubt that this is only the beginning of what is being done and what needs to be done for successful integration and rehabilitation of former users in Cypriot society. Successful social reintegration, in turn, ensures the protection of both the individual and society, from the offenders.
