Διαχείριση θεμάτων που σχετίζονται με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στους χώρους εργασίας

Το σχετικό έντυπο αποτελεί συνεισφορά του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας στην υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά 2009 - 2012. Το περιεχόμενο του εντύπου (το κείμενο που ακολουθεί) βασίστηκε στον Κώδικα Πρακτικής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας με τίτλο "Management of alcohol and drug related issues in the workplace".

Εισαγωγή

Η χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στους χώρους εργασίας, απασχολεί όλο και περισσότερο τόσο τους εργοδότες όσο και τους θεσμούς που εμπλέκονται στο θέμα χάραξης σχετικής πολιτικής και αποτελεί μια πολύ σημαντική πτυχή της εργασιακής ζωής. (Ο όρος "άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες" περιλαμβάνει όλες τις νόμιμες και παράνομες εξαρτησιογόνες ουσίες όπως η κάνναβη, το χασίς, τα χάπια έκστασυ, η κοκαΐνη και η ηρωίνη, καθώς και ο καπνός και η υπερκατανάλωση συνταγογραφουμένων φαρμάκων.)

Η χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών μπορεί να είναι αποτέλεσμα προσωπικών, οικογενειακών, εργασιακών και κοινωνικών προβλημάτων, αλλά και συνδυασμού των πιο πάνω.

Οι επιπτώσεις από τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών επεκτείνονται και στην εργασιακή ζωή των ανθρώπων, επιφέροντας αρνητικές συνέπειες τόσο στην υγεία και την ευημερία των εργαζομένων, όσο και στην εκτέλεση της εργασίας οδηγώντας σε υψηλά ποσοστά απουσιών, ατυχήματα, ασθένειες και θνησιμότητα, μείωση της παραγωγικότητας, ακόμα και απώλεια της εργασίας με όλα τα συνεπακόλουθα σε ατομικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Δεδομένου ότι οι αιτίες του προβλήματος είναι πολλαπλές, κατά συνέπεια υπάρχουν και πολλαπλές προσεγγίσεις όσον αφορά την πρόληψη, την παροχή βοήθειας, τη θεραπεία και την επανένταξη των εργαζομένων που αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Ο στόχος του παρόντος κειμένου είναι να δώσει κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά την πρόληψη, τη μείωση και τη διαχείριση των προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στο χώρο εργασίας.

Η έκταση του προβλήματος σε παγκόσμια βάση


Έρευνες έχουν αποδείξει ότι:

• Το ποσοστό απουσιών από την εργασία των ατόμων που λαμβάνουν αλκοόλ και άλλες ουσίες είναι δύο με τρεις φορές μεγαλύτερο από αυτό των άλλων εργαζομένων.
• Τα εξαρτημένα από ουσίες άτομα αιτούνται επιδομάτων ασθενείας σε ποσοστό τριπλάσιο από τους υπόλοιπους εργαζομένους και αποζημιώσεις σε ποσοστό πενταπλάσιο από τους υπόλοιπους εργαζομένους.
• Σε ορισμένους χώρους εργασίας, σε ποσοστό 20 - 25% των ατυχημάτων εμπλέκονται ουσιοεξαρτημένοι, οι οποίοι είτε αυτοτραυματίζονται είτε τραυματίζουν άλλους.

Παράλληλα, οι τομείς που παρουσιάζουν αυξημένους κινδύνους είναι:

• η βιομηχανία ποτών και τροφίμων
• ο τομέας των μεταφορών
• ο τομέας των ναυτιλιακών εργασιών
• ο τομέας των κατασκευών
• ο τομέας των εργασιών συναρμολόγησης
• το περιβάλλον του στρατού
• ο τομέας της ψυχαγωγίας.

Επιπτώσεις...


...για τον εργαζόμενο:


Η κατανάλωση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη στην υγεία, τραυματισμό, απειθαρχία, οικογενειακά προβλήματα, απώλεια εργασίας και κατ' επέκταση σε κοινωνικό αποκλεισμό.

...για τον εργοδότη:


Η κατανάλωση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών από τους εργοδοτουμένους του μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα ασφαλείας που επηρεάζουν αρνητικά την επιχείρηση, το εργατικό δυναμικό και το κοινό γενικότερα, θέματα που αποφέρουν αυξημένο κόστος, μειωμένη παραγωγικότητα και απώλεια της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης.

Ευθύνες εργοδοτών


01. Διαμόρφωση πολιτικής σχετικά με το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες στους χώρους εργασίας


Ο εργοδότης πρέπει, σε συνεργασία με τους εργοδοτουμένους του και τους αντιπροσώπους τους, να διαμορφώσει γραπτή πολιτική της επιχείρησης σχετικά με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στους χώρους εργασίας. Για την ετοιμασία της πολιτικής αυτής ο εργοδότης πρέπει, όπου είναι εφικτό, να συνεργάζεται με ειδικούς και εμπειρογνώμονες στον τομέα της ουσιοεξάρτησης. (Βλ. παράρτημα με στοιχεία επικοινωνίας στο τέλος του κειμένου.)

Η πολιτική πρέπει να περιλαμβάνει:

• Μέτρα για μείωση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες μέσα από την κατάλληλη διοίκηση του προσωπικού, τις καλές πρακτικές εργοδότησης, τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και τη διαβούλευση μεταξύ της διεύθυνσης και των εργαζομένων ή των αντιπροσώπων τους.
• Μέτρα που να απαγορεύουν ή να περιορίζουν τη διαθεσιμότητα αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στους χώρους εργασίας.
• Πρόληψη προβλημάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες στο χώρο εργασίας μέσα από την παροχή πληροφοριών, εκπαίδευσης, κατάρτισης και άλλων σχετικών προγραμμάτων, πάντοτε με τη βοήθεια ειδικών στον τομέα της πρόληψης της ουσιοεξάρτησης.
• Τον εντοπισμό και την παραπομπή σε συμβουλευτικά και θεραπευτικά κέντρα, όσων αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετιζόμενα με το αλκοόλ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες.
• Διευκολύνσεις για σκοπούς προσβασιμότητας σε θεραπεία και επανένταξη σε όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα  σχετιζόμενα με το αλκοόλ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες.
• Παροχή ίσων ευκαιριών σε άτομα που αντιμετωπίζουν ή έχουν αντιμετωπίσει στο παρελθόν προβλήματα σχετιζόμενα με το αλκοόλ και άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες σύμφωνα με την κυπριακή νομοθεσία.

02. Αναγνώριση και αξιολόγηση του προβλήματος


Ο εργοδότης σε συνεργασία με τους εργοδοτουμένους του και τους αντιπροσώπους τους, πρέπει να προβαίνει σε αναγνώριση και αξιολόγηση του προβλήματος χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, τους πιο κάτω δείκτες και στοιχεία:

• Εθνικές ή τοπικές έρευνες σε σχέση με την χρήση αλκοόλ και ουσιών στη χώρα ή την κοινότητα/γεωγραφική του περιοχή. (Για εθνικές έρευνες αποταθείτε στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά - ΕΚΤΕΠΝ στην ιστοσελίδα  http://www.ektepn.org.cy/.)
• Έρευνες που αφορούν παρόμοιες επιχειρήσεις.
• Απουσίες χωρίς ιατρικό ποιστοποιητικό και αργοπορημένη προσέλευση στην εργασία.
• Αριθμός και συχνότητα απουσιών με ιατρικό πιστοποιητικό.
• Συχνότητα ατυχημάτων.
• Συχνότητα μετακίνησης προσωπικού.
• Κατανάλωση αλκοόλ στην καντίνα/τραπεζαρία της επιχείρησης.
• Απόψεις των επιβλεπόντων και των διευθυντών, των εργαζομένων και των αντιπροσώπων τους, καθώς και των Λειτουργών ασφαλείας.

03. Παροχή και διατήρηση ασφαλούς και υγειους περιβάλλοντος εργασίας


Σύμφωνα με τις πρόνοιες των περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία Νόμων 89(Ι) του 1996 - 2003 και των κανονισμών που διέπουν τα θέματα ασφαλείας και υγείας στην εργασία, οι εργοδότες θα πρέπει να:

• Υιοθετούν καλές πρακτικές διαχείρισης καθώς και πρακτικές δίκαιης εργοδότησης, να οργανώνουν την εργασία με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία αχρείαστου άγχους και φυσικής ή πνευματικής πίεσης.
• Λαμβάνουν μέτρα, π.χ. παροχή πληροφοριών και εκπαίδευσης και να βελτιώνουν το εργασιακό περιβάλλον με στόχο την πρόληψη προβλημάτων που σχετίζονται με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
• Συνεργάζονται με τις αρμόδιες υπηρεσίες σε περίπτωση που υποψιάζονται ότι στο χώρο εργασίας που βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο τους γίνονται ενέργειες στις οποίες εμπλέκεται η χρήση αλκοόλ ή άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
• Αναπτύσσουν σύστημα διατήρησης της εμπιστευτικότητας των πληροφοριών που διοχετεύονται σε αυτούς και αφορούν προβλήματα σχετιζόμενα με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
• Διαβουλεύονται με τους εργαζομένους τους και τους εκπροσώπους τους για τη διαμόρφωση και εφαρμογή οδηγιών και κανόνων σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.
• Προσεγγίζουν και ζητούν την καθοδήγηση και τις υπηρεσίες ειδικών για την ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής για το αλκοόλ και τις εξαρτησιογόνες ουσίες στο χώρο εργασίας.

Υποχρεώσεις εργαζομένων:


Οι εργαζόμενοι και οι αντιπροσώποι τους έχουν υποχρέωση να:

• Σέβονται και να εφαρμόζουν όλους τους Νόμους και κανονισμούς που σχετίζονται με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών στους χώρους εργασίας.
• Συνεργάζονται με τον εργοδότη στην προσπάθεια του για την πρόληψη των ατυχημάτων που οφείλονται στις βλαπτικές συνέπειες της χρήσης αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.
• Συνεργάζονται με τον εργοδότη για τη διατήρηση ασφαλών και υγιών συνθηκών στο χώρο εργασίας και φέρουν εις γνώσιν του συνθήκες που ενθαρρύνουν ή οδηγούν στη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών και να εισηγούνται σε αυτόν διορθωτικά μέτρα.
• Συνεργάζονται με τον εργοδότη για την ανάπτυξη και εφαρμογή πολιτικής για το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες στο χώρο εργασίας.
• Ακολουθούν τους κανόνες και τις οδηγίες του εργοδότη τους σχετικά με το αλκοόλ και τις άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες στους χώρους εργασίας και συμμετέχουν ενεργά στην ετοιμασία τέτοιων κανόνων και οδηγιών μέσω της διαβούλευσης και της συζήτησης όπου απαιτείται από τη νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις.
• Συνεργάζονται και λαμβάνουν μέρος σε προγράμματα σχετικά με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών που προσφέρονται από τον εργοδότη.
• Βοηθούν όσους παρουσιάζουν προβλήματα σχετιζόμενα με τη χρήση αλκοόλ και άλλων εξαρτησιογόνωνουσιών στην προσπάθεια τους για επανένταξη.

Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα η ιδιωτική τους ζωή να τυγχάνει σεβασμού.

"Παράρτημα"

Για πληροφορίες σχετικά με θέματα ασφάλειας και υγείας στην εργασία, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Τμήματος Επιθεώρησης Εργασίας: http://www.mlsi.gov.cy/dli ή να απευθυνθείτε στα κατά τόπους Επαρχιακά Γραφεία Επιθεώρησης Εργασίας σε όλες τις πόλεις.

Λευκωσία: 22789191

Λεμεσός: 25827200

Λάρνακα: 24805327

Αμμόχωστος: 23819750

Πάφος: 26822715

Επίσης, μπορείτε να απευθυνθείτε στις πιο κάτω οργανώσεις, αν κρίνετε πως το επιβάλλουν οι συνθήκες:

1. Ανοικτές τηλεφωνικές γραμμές

Στην Κύπρο λειτουργούν οι ακόλουθες ανοικτές τηλεφωνικές γραμμές, οι οποίες παρέχουν πληροφόρηση, καθοδήγηση ή/και συμβουλευτική υποστήριξη σε θέματα εξαρτησιογόνων ουσιών και παράλληλα παρέχουν τη δυνατότητα παραπόμπης του ατόμου:

Κέντρο Συμβουλευτικής Εφήβων και Οικογένειας "Περσέας"

Τηλ.: 1456

Θεραπευτική Μονάδα Εξαρτημένων Ατόμων (ΘΕΜΕΑ) - Νόμιμες ουσίες

Τηλ.: 22458518

Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου

Τηλ.: 1410

Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών (ΥΚΑΝ), Αστυνομία Κύπρου

Τηλ.: 1498

2. Προληπτικά προγράμματα

Κρατικά

Λευκωσία

Οργανισμός Νεολαίας Κύπρου - Τομέας Πρόληψης

Τηλ.: 22402698

Πρόγραμμα "Πρόταση" - Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου - Κέντρο Πληροφόρησης

Τηλ.: 22402613

Λάρνακα

Πρόγραμμα "Πρόταση" - Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου - Κέντρο Πληροφόρησης

Τηλ.: 22402613

Λεμεσός

Κέντρο Συμβουλευτικής Εφήβων και Οικογένειας "Περσέας"

Τηλ.: 25305079

Κέντρο Πρωτογενούς Πρόληψης της Χρήσης Ουσιών Εξάρτησης "Μικρή Άρκτος"

Τηλ.: 25443078

Πρόγραμμα "Πρόταση" - Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου - Πολυχώρος Λεμεσού

Τηλ.: 25871471

Πάφος

Πρόγραμμα "Πρόταση" - Συμβουλευτικές Υπηρεσίες Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου - Κέντρο Πληροφόρησης

Τηλ.: 26306219

Μη κρατικά

Λευκωσία

Ίδρυμα Lions Quest Κύπρου

Τηλ.: 22315113

Σύνδεσμος ΚΕΝΘΕΑ Λευκωσίας

Τηλ.: 99644644

Λάρνακα

Τομέας Πρόληψης ΚΕΝΘΕΑ

Τηλ.: 24531818

Σύνδεσμος Καταπολέμησης Ναρκωτικών Λάρνακας

Τηλ.: 24813590

Λεμεσός

Αντιναρκωτικός Σύνδεσμος "Ασπίς"

Τηλ.: 25337016

Πάφος

Σύνδεσμος Καταπολέμησης Ναρκωτικών Πάφου

Τηλ.: 26941919

3. Συμβουλευτικά κέντρα


Κρατικά


Λευκωσία

Συμβουλευτικός Σταθμός "Τοξότης" (Ουσίες εξάρτησης, Τοξότης)

Τηλ.: 22875575

Μη κρατικά


Λευκωσία

Συμβουλευτικός Σταθμός "Αγία Σκέπη"

Τηλ.: 22347720

Λεμεσός

Συμβουλευτικός Σταθμός "Αγία Σκέπη"

Τηλ.: 25770348

Σταθμός Πρόληψης και Συμβουλευτικής ΚΕΝΘΕΑ "Οδυσσέας"

Τηλ.: 99403606

Για ενημέρωση σχετικά με το Θεραπευτικό Συνεχές βλέπε την ιστοσελίδα του Αντιναρκωτικού Συνδέσμου Κύπρου (ΑΣΚ) στο http://www.ask.org.cy/